Singapur Konvansiyonu/Sözleşmesi

Milletlerarası Arabuluculuk Uzlaşma Anlaşmalarının İcrasına İlişkin Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi

Bir sözleşme iki devlet arasında ise sözleşme/anlaşma olarak adlandırılır. Singapur Sözleşmesi BM bünyesinde hazırlanmış ve birçok devlet tarafından imzalanıp kabul edildiğinden konvansiyon olarak da adlandırılmaktadır. Türkiye’nin ilk imza eden 51 ülke arasında bulunduğu, 7 Ağustos 2019 tarihinde Singapur’da imzalandığından Singapur Sözleşmesi olarak anılan, 16 maddeden oluşan sözleşmedir.

Uluslararası ticaretin gelişmesi, ticari uyuşmazlıklarda imzalanan arabuluculuk uzlaşma anlaşmalarının, katılımcı ülkelerde icra edilebilirliğinin önünün açılması ve iş dünyasının farklı ülkelerde güven içinde yatırımlarını gerçekleştirmesi, Uluslararası ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine katkı sağlaması açısından Singapur sözleşmesi oldukça önemli bir sözleşmedir. Devlet ve devlet kurumları Singapur Sözleşmesi dışındadır.

Uluslararası arabuluculuk dünya üzerinde uzun yıllardır uygulanmaktadır ancak yeterince yaygınlaşmamasının sebeplerinden belki de en önemlisi icra edilebilirlik durumudur. Singapur sözleşmesi bu soruna çözüm getirmiştir.

Tahkim de uluslararası alternatif çözüm yöntemi olarak uzun zamandır kullanılmaktadır. Ancak tahkimde kararın icra edilecek ülkede tanınması gerekmektedir. Singapur Sözleşmesinde iki tarafın imzalamış olduğu uzlaşma anlaşmanın ilgili ülkede tanınmasına gerek yoktur.

ULUSLARARASI NE DEMEKTİR? Singapur Sözleşmesine göre şu hallerde uyuşmazlık anlaşması uluslararası sayılır;

• Arabuluculuk uzlaşma anlaşması yapan taraflardan en az iki tarafın farklı Devletlerde iş yerlerinin bulunması;
• Arabuluculuk uzlaşma anlaşmasının taraflarının iş yerlerinin bulunduğu Devlet;
  • ya arabuluculuk uzlaşma anlaşması kapsamındaki yükümlülüklerin önemli bir bölümünün gerçekleştirildiği Devletten, ya da;
  • uzlaşma anlaşmasının konusuyla en çok bağlantısı olan Devletten farklı olan Devlettir.(madde 1/1)

Buradan anlaşıldığı üzere vatandaşlık önemli değildir, örneğin iki Türk vatandaşının iş yeri farklı ülkelerde olabilir, bu halde de Singapur Sözleşmesi uygulama alanı bulacaktır. Singapur Sözleşmesine göre, arabuluculuk uzlaşma anlaşmasının icra edileceği ülke de bu sözleşmeyi imzalamış olması gerekir. Örneğin arabuluculuk uzlaşma anlaşmasında iki taraf Türk vatandaşı olabilir ama sözleşmenin ifa yeri Almanya olabilir, mal teslimi Almanya’da gerçekleşecekse Singapur Sözleşmesi uygulanacaktır.

SİNGAPUR SÖZLEŞMESİNDE YAZILIKLIK UNSURU NEDİR ?

“Bu sözleşme arabuluculuktan kaynaklanan ve taraflarca, ticari bir uyuşmazlığı çözmek için (“uzlaşma anlaşması”) yazılı olarak yapılan bir anlaşmaya uygulanır,” (Madde 1)

Burada yazılı olma durumunu geniş yorumlayabiliriz. Herhangi bir şekilde kaydedilmesi yeterlidir. Uzlaşma anlaşmasının herhangi bir şekilde kaydedilmesiyle de yazılılık unsurunu gerçekleştirmiş olur.

Elektronik haberleşme ile de sözleşme, yazılı uzlaşma anlaşması olarak kabul edilecektir. ( madde 2/2 )

SİNGAPUR SÖZLEŞMESİ’NDEN YARARLANMAK İÇİN GEREKENLER NELERDİR?

Uzlaşma anlaşmasının icra edilecek ülkenin yetkili makamına,

• taraflarca imzalanmış uzlaşma anlaşmasını,
• uzlaşma anlaşmasının arabuluculuk yoluyla yapıldığına dair kanıtı, (arabulucunun anlaşma üzerindeki imzası, arabulucu tarafından arabuluculuk yapıldığına dair düzenlenmiş imzalı bir belge, arabuluculuk ifa eden kurumun vereceği bir belge veya yetkili makamın kabul edeceği herhangi bir belge) sunulması gerekir. Madde 4/1

SİNGAPUR SÖZLEŞMESİ HANGİ UYUŞMAZLIKLARA UYGULANABİLİR?

İşbu sözleşme konu itibariyle,uUluslararası ticari uyuşmazlıktan kaynaklı uluslararası arabuluculuk uzlaşma anlaşmalarına uygulanabileceğinden ;

• Taraflardan birinin (bir tüketicinin) kişisel, ailevi veya evsel kullanım ile ilgili amaçlarla yaptığı işlemlerden kaynaklanan uyuşmazlıkları gidermek için yapılan uzlaşma anlaşmaları
• Aile, miras veya iş hukuku ile ilgili uzlaşma anlaşmalarına uygulanmaz. (Madde 1/ 2)

Şu hallerin varlığı halinde de işbu sözleşme uygulama alanı bulmaz:

Arabuluculuk Uzlaşma Anlaşmaları,

• Bir mahkeme tarafından onaylanmış veya mahkeme huzurundaki davalar esnasında yapılan uzlaşma anlaşmaları;
• Söz konusu mahkemenin bulunduğu Devlette bir karar olarak uygulanabilir uzlaşma anlaşmaları; (b) Hakem kararı olarak kayda geçmiş ve uygulanabilir uzlaşma anlaşmaları.
• Hakem kararı olarak kayda geçmiş ve uygulanabilir uzlaşma anlaşmalarının varlığı halinde işbu Singapur Sözleşmesi uygulanmaz. (madde 1/3 )

Arabuluculuk Uzlaşma anlaşmasının konusunun para olması şart değil, maddi olmayan hususlar da sözleşmenin konusu olabilir.

UZLAŞMA ANLAŞMASININ KESİN DELİL NİTELİĞİ NEDİR?

Arabuluculuk uzlaşma anlaşması ile çözülen uyuşmazlığa karşı dava açılırsa, diğer taraf arabuluculuk sözleşmesini delil gösterebilir. Kesin hükme bu yönüyle benzerdir. Arabuluculuk uzlaşma anlaşması ile taraflar arasında anlaşma sağlandıktan sonra dava açılırsa diğer taraf uyuşmazlığın çözüldüğüne dair arabuluculuk uzlaşma anlaşmasını mahkemeye sunabilir. Mahkeme tarafından kesin delil olarak değerlendirilmelidir. ( Madde 3/2)

İCRA EDİLEBİLİRLİK NEDİR? Singapur Sözleşmesine taraf her üye ülke kendi icra edilebilirlik kurallarını belirleyecektir. Kamu düzenine aykırı olmayan ve kendi yasalarına açıkça aykırılık teşkil etmeyen Uluslararası arabuluculuk uzlaşma anlaşmaları, ilgili ülke tarafından icra edilebilecektir.

İcra edilebilirliği reddetme gerekçeleri (madde 5) ;

1. 4.madde uyarınca yardım talep edilen Sözleşme Tarafının yetkili makamı, ancak yardım talep eden tarafın aşağıda kaydedilenleri kanıt olarak sunması durumunda yardım sağlamayı reddedebilir;

• Uzlaşma anlaşması taraflarından birinin bazı alanlarda yetki sahibi olmaması;
• Gerekçe olarak gösterilmek istenen uzlaşma anlaşmasının:
  • Hükümsüz, geçersiz ya da tarafların yürürlükte bulunan, tabi oldukları yasaya göre uygulanamaz olması ya da, 4. Madde uyarınca yardım talep edilen durumlarda Sözleşme Tarafının yetkili makamının uygulanabilir addettiği kanun uyarınca bu yönde bir gösterge bulunmaması;
  • Şartları gereği bağlayıcı ya da nihai olmaması veya
  • Özerinde daha sonra değişiklikler yapılmış olması;
• Uzlaşma anlaşmasındaki yükümlülüklerin;
  • Yerine getirilmiş olması; veya
  • Açık ya da anlaşılır olmaması:
• Yardım sağlamanın uzlaşma anlaşması şartlarına aykırı olması;
• Arabulucuya ya da arabuluculuğa uygulanabilir standartların arabulucu tarafından ciddi şekilde ihlal edilmesi; öyle ki, eğer ihlal mevcut olmasaydı, söz konusu taraf uzlaşma anlaşmasına girmeyecekti veya
• Arabulucunun, arabulucunun tarafsızlığına veya bağımsızlığına ilişkin haklı şüpheler uyandıran durumları taraflara açıklamaması ve bu açıklamayı yapmamasının, taraf üzerinde maddi ya da haksız etki doğurması; öyle ki, eğer açıklansaydı söz konusu taraf uzlaşma anlaşmasına girmeyecekti.

2. 4.madde uyarınca yardım talep edilen Sözleşme Tarafının yetkili makamı, aşağıda kaydedilenleri tespit etmesi halinde yardım sağlamayı reddedebilir:

• Yardım sağlamanın söz konusu Tarafın kamu politikasına aykırı olması durumunda; veya
• Uyuşmazlık konusunun söz konusu Tarafın kanunları uyarınca arabuluculuk yoluyla çözüme kavuşturulmaması durumunda yetkili makam icra edilebilirlik talebi reddedebilir.

Sonuç olarak Singapur sözleşmesi ile Uluslararası ticari alanda yapılan arabuluculuk uzlaşma anlaşmalarının ilgili ülkede herhangi bir yargısal faaliyet olmadan icra edilebilir olmasından dolayı hızlı sonuç alınması, Uluslararası ticaretin gelişmesine katkı sağlaması, ilgili devletlere güvenle yatırımların yapılmasını sağlayacak olmasının yanı sıra bundan sonra arabuluculuğun Uluslararası uyuşmazlıklarda çok daha fazla tercih edilmesine sebep olacağı değerlendirilmektedir.